Mieszkali w budynkach Wojskowej Straży Granicznej. Po parunastu dniach Niemcy zaczęli zwalniać jeńców do domów. Józef Pełka wraz z kolegami z pułku, mieszkańcami Łaskarzewa Wacławem Kłakiem i Wójcikiem powrócił do domu.
Walka w podziemiu
Mimo przegranej kampanii wrześniowej większość byłych żołnierzy pozostających w kraju
myślała o dalszej walce z okupantem w podziemiu. Na terenie gminy Wilga rozpoczął pracę
konspiracyjną kierownik Szkoły Powszechnej w Mariańskim Porzeczu ppor. rez. Karol Pieczykolan. Został zaprzysiężony w połowie stycznia 1940 roku przez ppor. Stanisława Mierzikowicza ps. „Strzałkowski”, przyjął pseudonim „Sławosz” i rozpoczął tworzenie struktur niepodległościowego podziemia na terenie gminy. Utworzona organizacja podziemna weszła w skład Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) przekształconej z SZP. 1 marca 1940 roku kpr. Józef Pełka stał się pierwszym zaprzysiężonym przez „Strzałkowskiego” żołnierzem placówki Wilga. Przyjął pseudonim „Sawa”. Został zastępcą dowódcy placówki Wilga i dowódcą I drużyny. ZWZ istniał do 14 lutego 1942 roku a następnie przemianowany został w Armię Krajową (AK) obwód „Gołąb”.
„Sawa” był członkiem 15 osobowej drużyny przeszkolonej do przyjmowania zrzutów. Żołnierze tej drużyny brali udział w ochronie zrzutowisk o kryptonimie „Spodek” pod Łucznicą i „Ryba” w pobliżu gajówki Czerwony Krzyż. Na zrzutowisko „Ryba” przyjęto niewielki zrzut, natomiast duży zrzut broni dla AK przyjęto w nocy 21 kwietnia 1944 roku na zrzutowisku „Kubek”. Teren zrzutu obejmował pola i las w pobliżu zabudowań „Sawy”. Ochronę zrzutowiska i przejęcie zasobników z bronią dla AK przeprowadziły wspólnie oddziały BCh i AK.
Podczas akcji „Burza” 26 lipca 1944 roku wspólnie z żołnierzami podziemia patrolował okolice Powiśla i brzeg Wisły.
W więzieniach „bezpieki”
Józef Pełka ps. „Sawa” okres walki podziemnej z niemieckim okupantem zakończył w stopniu
plutonowego. Po wkroczeniu Rosjan i rozwiązaniu AK pozostał, jak większość żołnierzy, w
podziemiu. Na jesieni 1944 roku nastąpiły aresztowania wśród żołnierzy AK z placówki Wilga i
wywózki do łagrów sowieckich. Na wspólnym posiedzeniu AK, BCh, Stronnictwa Ludowego i
Stronnictwa Narodowego uzgodniono, że organizacje te nie pójdą na współpracę z Armią Radziecką. Jedną z ostatnich akcji, w której brał udział Józef Pełka ps. „Sawa” było w przejęcie pieniędzy z Komunalnej Kasy Oszczędności w Garwolinie 17 maja 1945 roku.
Józef Pełka został aresztowany 19 maja 1948 roku przez Urząd Bezpieczeństwa za nielegalne
posiadanie pistoletu z amunicją. Podczas pobytu w areszcie w Garwolinie był przesłuchiwany.
Podczas śledztwa pytano go o kolegów z byłej drużyny, czy należeli do podziemia? Zaprzeczył. Nikt nie został aresztowany z tych osób. Za posiadanie broni i pięć sztuk amunicji został skazany na karę 10 lat więzienia (za jeden nabój otrzymał dwa lata więzienia). Z Garwolina został przewieziony do warszawskiego więzienia na Mokotowie, gdzie przebywał jeden rok. Trzy kolejne lata spędził w Rawiczu. Następnie został przeniesiony do Ośrodka Pracy Więźniów w Piechcinie i Bielawy, nazywanym Polskim łagrem. Więźniowie pracowali w kamieniołomach gdzie za jeden dzień pracy darowywano więźniom 2 dni kary. Na wolność wyszedł 4 maja 1954 r.
Józef Pełka za walkę w wojnie obronnej i walkę niepodległościową został uhonorowany
„Medalem dla Obrońców Modlina” nadanym przez gen. Thomma w 1939r., medalem „Za udział w
wojnie obronnej 1939”, „Krzyżem Partyzanckim” , „Krzyżem AK”, odznaką „Weteran Walk o
Wolność i Niepodległość Ojczyzny”, „Krzyżem Więźnia Politycznego Okresu Stalinowskiego”, oraz patentem i odznaką „Weterana Walk o Niepodległość Ojczyzny”. Młodzieńcze lata poświęcił
Ojczyźnie, a późniejsze pracy na roli i na rzecz środowiska kombatanckiego.
Pożegnanie zmarłego majora odbędzie się 24 kwietnia. O godz. 11:00 w kościele
parafialnym w Mariańskim Porzeczu będzie sprawowana Msza św., po czym trumna z ciałem zostanie złożona na miejscowym cmentarzu.
Na podst. oprac. Zb. Węgrzynka, fot. zmarłego z lat 50-tych.
WJ/Garwolin/DJ
Kwiecień 2024
